Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý

1. Tăng động giảm chú ý ở trẻ là gì?

Rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD) là một dạng rối loạn phát triển thần kinh khá phổ biến ở trẻ em. Trẻ mắc ADHD thường có biểu hiện đặc trưng là khó tập trung, hiếu động quá mức và hành vi bốc đồng vượt ngoài khả năng kiểm soát.

Hội chứng ADHD - Tăng động giảm chú ý

Hội chứng ADHD - Tăng động giảm chú ý

Bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến việc học tập, khả năng tiếp thu, cũng như kỹ năng giao tiếp xã hội. Nhiều trẻ trở nên kém tự tin vì thường xuyên bị phàn nàn, nhắc nhở. ADHD phổ biến ở bé trai nhiều hơn bé gái (khoảng gấp 3 lần). Độ tuổi khởi phát thường rơi vào giai đoạn 8 – 11 tuổi và có xu hướng giảm dần khi trẻ trưởng thành.

Điểm đáng chú ý là, dù thường bị mất tập trung, một số trẻ ADHD lại có khả năng “siêu tập trung” vào những hoạt động mình yêu thích. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, ADHD có thể ảnh hưởng lâu dài đến hành vi, tâm lý và sự phát triển nhân cách của trẻ.

2. Nguyên nhân gây bệnh ADHD

Đến nay, nguyên nhân chính xác gây ADHD vẫn chưa được xác định. Các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh có liên quan đến sự kết hợp của nhiều yếu tố:

  • Sinh học thần kinh: sự rối loạn chất dẫn truyền thần kinh hoặc tổn thương ở thùy trán, vỏ não trán trước khiến trẻ khó kiểm soát hành vi và khả năng tập trung.

Tổn thương thuỳ trán có thể gây ADHD

Tổn thương thuỳ trán có thể gây ADHD

  • Yếu tố bẩm sinh: trẻ sinh non, sinh nhẹ cân hoặc từng mắc động kinh có nguy cơ cao hơn mắc ADHD.

  • Tổn thương não: chấn thương vùng đầu khi còn nhỏ, hoặc tổn thương não trong thai kỳ cũng là yếu tố nguy cơ.

  • Di truyền và gia đình: ADHD có xu hướng xuất hiện ở những gia đình có người thân từng mắc bệnh.

  • Tác động từ thai kỳ: mẹ bầu sử dụng rượu, bia, thuốc lá hay chất kích thích có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ thai nhi.

Điều quan trọng là hiện chưa có bằng chứng khoa học cho thấy việc ăn nhiều đường, sử dụng phụ gia thực phẩm, dị ứng thức ăn, thuốc hay tiêm chủng là nguyên nhân trực tiếp gây ADHD.

3. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị tăng động giảm chú ý

Cha mẹ thường nhầm lẫn ADHD với sự hiếu động thông thường. Tuy nhiên, trẻ mắc ADHD thường có những biểu hiện nổi bật sau:

  • Hiếu động quá mức: Trẻ luôn vận động không ngừng, khó ngồi yên, thường xuyên nghịch phá, gây ồn ào, quấy rối trong lớp học.

Trẻ hiếu động quá mức là triệu chứng của ADHD

Trẻ hiếu động quá mức là triệu chứng của ADHD

  • Khả năng tập trung kém: Trẻ hay lơ đãng, khó nghe lời hoặc làm theo hướng dẫn, dễ bỏ dở công việc, nhanh chán và kết quả học tập thường thấp hơn bạn bè.

  • Dễ bị phân tâm: Chỉ cần một tiếng động hoặc sự việc xung quanh cũng khiến trẻ mất tập trung.

  • Hành vi vội vàng, bất cẩn: Trẻ thường hấp tấp, trả lời khi chưa nghe hết câu hỏi, chen ngang cuộc trò chuyện, ngắt lời người khác, dễ mắc lỗi trong học tập và sinh hoạt.

  • Khó kiểm soát cảm xúc: Rất dễ cáu gắt, nổi nóng, có thể xô xát với bạn bè hoặc mâu thuẫn với người thân.

  • Khó khăn trong giao tiếp và ngôn ngữ: Nhiều trẻ phát triển ngôn ngữ chậm, khó diễn đạt câu từ, làm hạn chế khả năng giao tiếp.

Các dấu hiệu này nếu kéo dài và ảnh hưởng rõ rệt đến học tập, hành vi, quan hệ xã hội thì cha mẹ nên nghĩ đến ADHD và cho trẻ đi khám.

4. Phân biệt ADHD và hiếu động bình thường

Trẻ hiếu động bình thường thường chỉ nghịch ngợm khi ở nhà, có thể ngồi yên 15–20 phút, cảm xúc ổn định, biết nghe lời và ngôn ngữ phát triển phù hợp lứa tuổi.

Trong khi đó, trẻ ADHD hiếu động mọi lúc, khó ngồi yên, không nghe lời dù được nhắc nhở, thường chen ngang vào câu chuyện, nói rất nhiều, khó kiểm soát cảm xúc và có vấn đề trong diễn đạt ngôn ngữ.

5. Cha mẹ nên làm gì khi trẻ có dấu hiệu ADHD?

Động viên trẻ khi có dấu hiệu tích cực

Động viên trẻ khi có dấu hiệu tích cực

Điều trị ADHD thường là sự kết hợp giữa thuốc và các liệu pháp tâm lý – hành vi. Với vai trò của phụ huynh, có thể áp dụng những cách sau:

  • Phối hợp với giáo viên để quản lý hành vi của trẻ ở trường và ở nhà.

  • Đặt trẻ ngồi ở vị trí ít bị phân tâm trong lớp.

  • Khen ngợi, động viên khi trẻ có hành vi tích cực, thay vì chỉ trích hay quát mắng.

  • Tránh hứa hẹn những điều không chắc chắn để không làm trẻ mất niềm tin.

  • Khuyến khích trẻ tham gia hoạt động thể thao, vận động ngoài trời hoặc các môn võ để rèn luyện kỷ luật.

  • Xây dựng thói quen sinh hoạt điều độ: ngủ đúng giờ, ăn uống lành mạnh.

  • Khi cần, hãy đưa trẻ đến khám tại chuyên khoa tâm lý để nhận tư vấn và phác đồ điều trị phù hợp.

ADHD không đơn thuần là “nghịch ngợm quá mức” mà là một rối loạn phát triển thần kinh cần được quan tâm đúng mức. Việc nhận diện sớm, phân biệt với hiếu động bình thường và có phương pháp hỗ trợ kịp thời sẽ giúp trẻ phát triển lành mạnh, tự tin hơn trong cuộc sống.

0985.264.269